Công Cuộc Đổi Mới (từ 1986 đến nay)

Trước năm 1986, Việt Nam lâm vào một cuộc khủng hoảng kinh tế - xã hội trầm trọng. Mô hình kinh tế kế hoạch hóa tập trung, quan liêu, bao cấp tỏ ra không hiệu quả, sản xuất trì trệ, đời sống nhân dân vô cùng khó khăn. Đổi Mới là một yêu cầu cấp thiết để thoát khỏi khủng hoảng và phát triển đất nước.

Cốt lõi là chuyển từ kinh tế kế hoạch hóa tập trung sang nền kinh tế hàng hóa nhiều thành phần, vận hành theo cơ chế thị trường, có sự quản lý của Nhà nước, theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Chấp nhận sự tồn tại của nhiều hình thức sở hữu và thành phần kinh tế (nhà nước, tập thể, tư nhân, có vốn đầu tư nước ngoài...).

Chính sách này đã giúp Việt Nam phá vỡ thế bị bao vây, cấm vận, bình thường hóa quan hệ với các nước lớn như Trung Quốc, Mỹ và gia nhập các tổ chức khu vực và quốc tế như ASEAN, WTO. Điều này đã thu hút vốn đầu tư nước ngoài (FDI), mở rộng thị trường và tiếp thu khoa học công nghệ tiên tiến.

Thành tựu nổi bật nhất là đưa đất nước ra khỏi khủng hoảng, tăng trưởng kinh tế nhanh và bền vững, đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân được cải thiện rõ rệt. Việt Nam từ một nước nhận viện trợ đã trở thành một nước xuất khẩu (đặc biệt là nông sản như gạo, cà phê).

Những thách thức chính bao gồm: nguy cơ tụt hậu xa hơn về kinh tế, chệch hướng xã hội chủ nghĩa, nạn tham nhũng, lãng phí, sự phân hóa giàu nghèo ngày càng tăng, và các vấn đề về môi trường.

Điểm khác biệt cơ bản là mục tiêu phát triển. Kinh tế thị trường định hướng XHCN ở Việt Nam nhằm mục tiêu "dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh", gắn tăng trưởng kinh tế với tiến bộ và công bằng xã hội, dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản và sự quản lý của Nhà nước pháp quyền XHCN.

Kinh tế nhà nước được xác định giữ vai trò chủ đạo, là công cụ vật chất quan trọng để Nhà nước định hướng và điều tiết nền kinh tế, ổn định kinh tế vĩ mô và thực hiện các chính sách xã hội.

Việc gia nhập WTO năm 2007 là một cột mốc quan trọng, khẳng định sự hội nhập sâu rộng của Việt Nam vào nền kinh tế toàn cầu. Nó mang lại nhiều cơ hội về thị trường, đầu tư nhưng cũng đặt ra những thách thức cạnh tranh gay gắt hơn cho các doanh nghiệp trong nước.

Đổi mới hệ thống chính trị được tiến hành đồng bộ với đổi mới kinh tế, tập trung vào việc xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, cải cách hành chính, phát huy dân chủ và tăng cường vai trò lãnh đạo của Đảng.

Đổi Mới tạo điều kiện cho sự giao lưu, tiếp biến văn hóa, làm đời sống tinh thần phong phú hơn. Tuy nhiên, nó cũng đặt ra thách thức trong việc giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc trước sự xâm nhập của các sản phẩm văn hóa ngoại lai.